Katalys - orange-figure-13

45 jaar Kern met Pit

In haar acht jaar als landelijk projectcoördinator Kern met Pit zag Margje van Spaendonck de dromen van meer dan duizend buurtinitiatieven binnen een jaar uitkomen. “Een favoriet heb ik niet, het zijn allemaal toppers. Van het Bijenmuseum in Hoorn tot Laura’s minimamoestuin.”

Kern met Pit bestaat 45 jaar. Hoe is het ontstaan?

“Het verbeteren van de leefomgeving was voor KNHM al sinds de oprichting in 1888 de belangrijkste pijler, maar eind jaren 70 wilde KNHM dat meer neerleggen bij bewoners. Geïnspireerd op een initiatief uit Frankrijk ontstond in 1978 de wedstrijd Kern met Pit. Aan de basis is door de tijd heen niets veranderd: we geloven nog steeds dat de bewoners zelf het beste weten hoe zij hun woonomgeving kunnen verbeteren. Als initiatieven vanuit bewoners komen, worden ze ook vlugger en beter vervuld. Alleen kregen de deelnemers vroeger geld en nu kennis en netwerk, plus een kleine geldprijs als het lukt. Dat is iets anders en wat ons betreft veel waardevoller en duurzamer.”

Wat is er nog meer veranderd?

“Je ziet natuurlijk trends in de buurtinitiatieven. Ik ben zelf helemaal dol op beweegtuinen. Wel heb ik geleerd dat een buitenfitness opzetten niet moeilijk is, maar dat het pas echt gaat werken en mensen samenbrengt als je een trainingsschema opstelt. Dat zie ik dan in de ene provincie en die kennis kan ik zelf verspreiden naar een andere provincie. Ook zoiets als een buiten schaakspel kan heel grote verbinding brengen tussen jonge en oude bewoners en een ongezellige asfaltplek omtoveren tot ontmoetingsruimte. Duurzaamheid is nu ‘in’, zoals het meisje uit Wolfheze dat plastic ging verzamelen, een shredder regelde en zo zorgde dat er tuinmeubels van gemaakt kunnen worden die dan weer als ontmoetingsbankjes fungeren bij een ander Kern met Pit project in een andere provincie. Verder wordt er nu veel gedaan met imkers, taalmaatjes voor nieuwkomers en iPad-cursussen voor 70-plussers. En tijdens corona kwamen door het sluiten van de voedselbanken moestuinprojecten op gang.”

Wanneer is het Kern met Pit seizoen geopend?

“Vanaf 1 september tot en met 31 oktober kunnen nieuwe initiatieven zich inschrijven om mee te doen met Kern met Pit. Meestal zijn dat tussen de 275 en 300 initiatieven. Die moeten wel aan een paar voorwaarden voldoen. Zo moet het project nadrukkelijk gericht zijn op de verbetering van de plaatselijke (woon)omgeving. Ook kan deelnemen aan Kern met Pit alleen in groepsverband: er moet een zekerheid zijn dat het initiatief draagvlak heeft in de eigen omgeving. Want jij kunt wel in je eentje dromen van een speelveldje, maar als iedereen daar z’n hond uitlaat, is er geen draagvlak. Je groepje moet eigenlijk uit minstens drie mensen bestaan.”

Uit welke provincies komen de meeste initiatieven?

“Ik zeg weleens: overal waar carnaval wordt gevierd houden bewoners zich vaak bezig met hun buurt nog beter en leuker maken. Ik denk dat het te maken heeft met het actieve verenigingsleven. Mensen zijn al gewend om samen te werken, bijvoorbeeld aan de carnavalswagens. Hoe dan ook zie je dat er meer initiatieven uit dorpen op het platteland komen, dan uit de stad. In Zuid-Holland wonen bijvoorbeeld de meeste mensen, maar doen niet altijd de meeste initiatieven mee. Blijkbaar is het belangrijk dat mensen elkaar al kennen. Die lokale kennis is hoe dan ook belangrijk, vandaar dat we zo blij zijn met onze KNHM-adviseurs uit de regio die vervolgens aan de slag gaan met de deelnemers.”

Kwestie van je pappenheimers kennen?

“Soms schrijft er een op het eerste gezicht simpel initiatief zich in. Maar omdat onze adviseurs achtergrondkennis hebben en weten wat er voor problemen spelen in het dorp, kunnen zij bijvoorbeeld inschatten dat het wel heel knap zou zijn als zoiets zou lukken. En daar helpen we dan graag bij. Een voorbeeld was een dorpje waar een asielzoekerscentrum zou komen, maar daar was alleen maar haat en venijn over. Toen bedacht een buurtbewoner dat er buurtbankjes moesten komen. Je weet dan meteen al hoe belangrijk dat gesprek daar zal zijn, tussen de oude en nieuwe dorpsbewoners. Ook letterlijk de taal van een dorp spreken kan heel belangrijk zijn. Bijvoorbeeld in Friesland. Anders wordt het wel heel lastig aan de keukentafel koffiedrinken. Ik noem onze adviseurs weleens onze haarvaten. Hoe dan ook is de lokale kracht enorm belangrijk, want dat kan leiden tot een domino-effect. De een kent een betrokken wethouder en kan zo draagvlak creëren voor een plan. De ander kent weer een notaris, de volgende een aannemer. Wel grappig is dat het altijd de type ‘bezige bijtjes’ zijn die van alles doen in zo’n gemeenschap. Ik denk dat het in hun DNA zit. Bij die mensen is nooit iets een probleem en ze gaan maar door. Heel fijn en belangrijk, want zonder vrijwilligers kunnen we niet.

Ben je zelf ook zo’n bezige bij?

“Ik heb nog nooit een speeltuin opgezet in mijn vrije tijd, maar ik ben wel actief als hulpouder op de school van mijn kinderen, ik draai bardiensten en help mee als vrijwilliger bij een club die de talenten van mensen met een beperking zichtbaarder wil maken. Bijvoorbeeld dat deze acteurs ook echt een podium krijgen. Vrijwilligerswerk is leuk om te doen, je leert veel en je ontmoet ook weer leuke mensen.”

Even terug naar het tijdspad van Kern met Pit…

“Elke 3e zaterdag in januari vieren we de Kern met Pit Dag: het startsein voor de nieuwe projecten en van die van het jaar ervoor wordt gekeken of ze hun doelen hebben gehaald binnen het jaar. Wij zijn de stok achter de deur, want dan pas krijgen ze het predicaat en de  geldprijs van 1000 euro. Het zijn altijd enorm feestelijke dagen waar elke provincie een eigen sfeer aan geeft, met leuke sprekers en lekkere hapjes. In Zeeland zijn bijvoorbeeld altijd bolussen en in Friesland oranjekoek. Vanaf dat moment gaan we de nieuwe initiatieven dus stapje voor stapje helpen. Ze kunnen gratis meedoen aan interessante workshops en bijeenkomsten. En hebben ze bijvoorbeeld een (bouw)technische vraag, dan kan  ingenieursbureau Arcadis zorgen voor een oplossing. Bijvoorbeeld voor bodemonderzoek van een buurtmoestuin of een consult van een landschapsarchitect voor een beweegtuin.”

Wat vind je zelf het leukste aan Kern met Pit?

“Ik werk eigenlijk alleen maar met positieve mensen in hun kracht met dromen voor hun buurt. En we geven heel concrete adviezen. Bijvoorbeeld: organiseer je groepje in bijvoorbeeld een stichting of vereniging, want dan kun je subsidies aanvragen. Bij al te grote dromers zijn we de kritische vriend en vragen we naar de langetermijnplanning. En we hameren heel erg op het vergroten van draagvlak. Het is niet goed als een project één iemand als kartrekker heeft. Maar misschien wel onze allerbelangrijkste tip: vier je successen! Dat feestje met elkaar vieren motiveert, stimuleert en verbindt. En daar doen we het voor.”

Dit artikel verscheen in Werkplaats 32Margje van Spaendonck