Lokale kracht is een van de pijlers van de participatiemaatschappij. Maar wat is lokale kracht precies, en hoe laat je die het best tot bloei komen? Voor Werkplaats spraken we vier experts op het gebied van geluk, verandering, burgercollectieven en sociale innovatie. “Buurtbewoners pakken vaak problemen aan waarmee de gevestigde orde zich eigenlijk geen raad meer weet.”
Tine de Moor
Tine de Moor is hoogleraar Social Enterprise & Instituties voor collectieve actie aan de Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit. In haar onderzoek besteedt ze onder meer aandacht aan burgercollectieven, die in toenemende mate de leemtes opvullen tussen de terugtredende overheid en de falende vrije markt.
“Lokale initiatieven kunnen de motor zijn achter grote maatschappelijke veranderingen. Dat blijkt ook uit het onderzoek dat we verrichten naar burgercollectieven: langdurige samenwerkingsverbanden waarin een groep burgers bepaalde collectieve diensten of samen goederen creëert, beheert en gebruikt. Denk aan een lokale energiecoöperatie die een windmolen realiseert, een groep bewoners die de exploitatie van een gemeenschapshuis op zich neemt of een zorgcoöperatie die een reeks zorgwoningen neerzet.
Burgercollectieven volgen niet zelden op een privatiseringsactie vanuit de overheid en proberen een antwoord te geven op een slecht werkende markt. Toen de energiemarkt aan het begin van de 21e eeuw werd geprivatiseerd, ontstonden er op veel plaatsen energiecoöperaties. En sinds veel zorginstellingen het niet meer rendabel vinden om in een dorp of wijk kleinschalige zorgvoorzieningen te exploiteren, zijn er steeds meer burgers die denken: dan doen we het zelf wel.
Met hun initiatieven pakken buurtbewoners vaak problemen aan waarmee de gevestigde orde zich eigenlijk geen raad meer weet. Denk aan de energietransitie, de noodzaak om naar duurzame vormen van landbouw om te schakelen of co-housing: zelfstandig wonen met collectieve voorzieningen, soms met minder individuele ruimte maar meer collectieve, hoogkwalitatieve voorzieningen. De huidige energiemarkt laat mooi zien hoe groot de impact van lokale kracht kan zijn.
Veel lokale energiecoöperaties kunnen op dit moment tegen een veel lagere prijs energie aanbieden dan de reguliere aanbieders. Daarmee spelen ze niet alleen een belangrijke rol in de lokale economie, maar kunnen ze uiteindelijk ook veranderingen op nationaal niveau bewerkstelligen. Op de website collectievekracht.eu delen we een aantal tips die burgercollectieven kunnen helpen bij het uitstippelen van een succesvolle strategie. Als beginnend collectief is het bijvoorbeeld belangrijk dat je goed over je identiteit nadenkt. Stap je als consument, producent of financier in een initiatief, wat is je doelgroep en wat zijn je verwachtingen?
Een andere vraag die verrassende inzichten kan opleveren, luidt: wat hebben de beoogde leden of deelnemers allemaal gemeenschappelijk? Dat blijkt vaak al gauw meer dan de gedeelde goederen waarmee het allemaal begon. De Nederlandse broodfondsen zijn in het leven geroepen als een alternatief voor de huidige, onbetaalbare arbeidsongeschiktheidsverzekering. Maar door het opzetten van de broodfondsen zijn er ook gemeenschappen ontstaan, waarvan de leden op andere vlakken kunnen profiteren. Bijvoorbeeld door meer samen te werken, elkaar bij ondercapaciteit in te schakelen of freelance-klussen uit te wisselen. Soms heb je als collectief meer met elkaar gemeen dan je in eerste instantie zou denken.” Deze reeks interviews verscheen in Werkplaats 32.
