Samen met de dorpen het platteland van Drenthe vitaal en leefbaar houden, dat is kortweg waar (de) BOKD voor staat. Een klein clubje betaalde medewerkers ondersteunt dorpen met advies en inspiratie. “Leefbaarheid is heel breed,” zegt adviseur Luit Hummel. “Van verkeersveiligheid tot landschap, van armoede tot zorgen voor elkaar.” Samen met projectmedewerker Anton Bardie kleurt hij het beeld van BOKD in.
Begin jaren zeventig vond de provincie Drenthe dat er alleen in de grotere kernen moest worden bijgebouwd en niet in de kleine dorpen. Dat lokte protest uit in onder andere Tiendeveen: “Wij mogen hier opgroeien en trouwen, maar wonen moeten we op een flatje in Hoogeveen? Dat zien we niet zitten.” Dorpen met hetzelfde probleem bundelden hun krachten, met succes, want het provinciale huisvestingsbeleid werd gewijzigd. De initiatiefnemers richtten daarna de Vereniging Brede Overleggroep kleine dorpen Drenthe op, met als doel versterking van de leefbaarheid in de brede zin.
Accentverschuivingen
Wat is nu belangrijk ten opzichte van de beginperiode? Luit Hummel ziet twee trends. “De eerste is de verschuiving van belangenbehartiger naar adviseur. Waar ‘BOKD 1.0’ vooral in de bres sprong voor het behoud van scholen en van de mogelijkheid tot bouwen in het dorp, vervullen wij nu meer een adviesrol. Dat komt ook omdat de dorpen tegenwoordig op een andere manier hun eigen kennis en capaciteit aanboren: actieve inzet van betrokken mensen met opleiding, ervaring of talenten. Zo ontstaan er ook bewonersinitiatieven buiten de klassieke dorpsorganisaties. De tweede ontwikkeling is de focusverschuiving van het fysieke naar het sociale aspect. Eenzaamheid, armoede of laaggeletterdheid waren in 2000 als thema nog niet aan de orde. De huidige initiatieven zijn vaak meervoudig en gericht op het ‘inclusieve dorp’: iedereen die wil kan en mag meedoen.” Anton Bardie beaamt de trends die Luit signaleert. “Preventie en gezondheid waren 10 jaar geleden nog niet opgenomen in dorpsvisies. Nu wel. De coronacrisis brengt ook aan het licht dat het uiteindelijk om de mensen gaat. Het naoberschap dat van oudsher in die dorpen zit heeft wel een knooi gehad, als ik het op z’n Drents mag zeggen, maar het is er nog! De mensen hechten aan sociale cohesie: omzien naar elkaar.”
Sterren oppoetsen
Een mooi voorbeeld van wat BOKD doet is het vijfsterrenprogramma, waarbij de vijf sterren staan voor de sociale aspecten van een dorp: identiteit en dorpscultuur; verenigingsleven en ontmoeten; zelforganisatiekracht; leren van elkaar en zorgen voor elkaar. Met een BOKD-adviseur als procesbegeleider gaat een dorp in gesprek over de kwaliteit van die vijf sterren. Welke sterren stralen en welke hebben een poetsbeurt nodig? Luit: “Het dorp brengt zelf in beeld wat er nodig is voor leefplezier. Zo’n maand of 3 zijn we bezig met verzamelen en analyseren. Daarna blijven bewoners betrokken bij die vijf sterren, het komt in het DNA van het dorp te zitten.” Anton deed als vrijwilliger mee in zijn eigen dorp, Schoonloo. “Het dorp wordt echt op een leuke en laagdrempelige manier aangezet om te praten over wat er goed gaat en wat dat betekent in de gemeenschap. We kregen inzicht in hoe we met elkaar omgaan en leerden om daar rekening mee te houden. Ook in andere dorpen zien we dat dit project de mensen bewust maakt van hun krachten en talenten maar ook van de noodzaak tot samenwerken en de boel bij elkaar houden.”
Bewonerskracht organiseren
Zo’n 80 procent van de Drentse dorpen is BOKD-lid en de provincie is vanaf de start een trouwe ondersteuner. Ruim 10 jaar geleden zijn ook de Drentse dorpshuizen aangesloten. Het beheer van de dorpshuizen is een vak apart, zeker sinds de meeste zelf de broek moeten ophouden. Hiervoor heeft de BOKD een specialist in dienst. BOKD heeft veel kennis in huis en beschikt over een enorm netwerk. Als kenner van de dorpen en het platteland haakt het daarom aan bij veel overleggen en projecten. Zeker als het gaat om de vraag: hoe betrek je bewoners bij dorpsontwikkeling? Steeds meer (kennis)organisaties werken met BOKD samen, waarbij BOKD specialist is in het organiseren van bewonerskracht. Anton: “Dat is de kern van ons werk: zorgen dat zoveel mogelijk mensen meedenken en betrokken raken bij de toekomst van hun dorp en omgeving. Daarin zijn we creatief en vernieuwend, zoals met kunst of een spel. Het is een uitdaging om iedereen aan te spreken, dorpsbreed.”
Verbinder
BOKD werkt altijd samen met partners, maar ook met netwerken tussen dorpen. Bijvoorbeeld bij de functieverbreding van de dorpshuizen. Die willen meer organiseren dan alleen ontmoeten om te kunnen blijven bestaan. Luit: “Het mooie hier is dat de dorpshuizen ook onderling samenwerking zoeken, zonder ons. Rondom bijvoorbeeld cultuur, maar er zijn de laatste jaren ook veel wooninitiatieven op eigen kracht ontstaan. Inspirerende, creatieve processen.” Vaak is BOKD de verbinder. Voor ‘Dorp in beweging’ heeft BOKD vijf dorpen met zes initiatieven bij elkaar gebracht en voor Europese subsidie gezorgd. Luit: “De dorpen leren van elkaar en vormen zelf een beweging van dorpen die bezig zijn met gezondheid.”
Anders organiseren
Zoek elkaar op en werk samen, dat is voor Anton de weg naar succes. “Vraag je af: wat heeft ons dorp nu nodig? Kun je daar samen slimme dingen in doen? Kun je het anders organiseren? Misschien deels professioneel, met een dorpsondersteuner in dienst. Of met een verdienmodel, zie buurtondernemerschap. Die kant gaat het op.” Luit heeft ook nog wel een paar tips: “Denk in mogelijkheden en houd jezelf een spiegel voor. Ga uit van je eigen kwaliteiten, ontdek de talenten in het dorp. Leer elkaar kennen: dat is de weg naar dorpsontwikkeling.” Luit en Anton constateren dat de woondiscussie opnieuw actueel is geworden, net als bij de start van BOKD. “Wonen, natuur en landbouw, hoe verdeel je die functies op het platteland? En hoe betrek je iedereen daarbij?”
BOKD
(De) BOKD voor Drents dorpen en dorpshuizen (voorheen Brede Overleggroep kleine dorpen Drenthe) is het Drentse netwerk van en voor actieve, zorgzame en duurzame dorpen en dorpshuizen. De (nu) 245 dorpen en dorpshuizen werken al sinds de oprichting in 1975 samen aan het versterken van een leefbaar platteland. www.bokd.nl
Anton Bardie is zelfstandig ‘ondernemer in waardevolle streken’ en sinds een jaar of 10 betrokken bij BOKD. Luit Hummel is een van de zes betaalde krachten. Geboren in Assen en sinds 2008 projectmedewerker van BOKD.
