De 1e Middellandstraat in Rotterdam is een bedrijvige, gezellige straat in de wijk Middelland. De tram stopt precies voor het Wijkpaleis, een statig wit pand waar ooit de pettenfabriek van De Groen en Zonen zat. Marieke Hillen, een van de initiatiefnemers van het Wijkpaleis, vertelt over de start van ‘de plek om het te maken’, de bijna-ten-ondergang dankzij een aparte beweging van de gemeente én de redding van dit buurtinitiatief.
Hoe zijn jij en mede-initiatiefnemer Floris van Gennep op het idee van het Wijkpaleis gekomen?
“Samen met andere buurtbewoners uit Rotterdam West zijn we ooit begonnen met Singeldingen. Een zomers openluchtprogramma aan de Heemraadsingel. In het park was toen nog niet zoveel te doen, we hebben vooral gekeken naar wat er op ons pad kwam en daar zijn we mee aan de slag gegaan. Tot onze eigen verbazing werd Singeldingen een groot succes, waarna de vraag kwam of we iets dergelijks ook niet in de winter konden doen. Samen met wijkbewoners, scholen, ouders, zelforganisaties, makers en creatieven hebben we vervolgens keukentafelgesprekken gevoerd om te kijken wat er al was en wat we samen konden doen. Vooral met die laatste groep hebben we veel affiniteit.”
En toen kwam dit pand op jullie pad…
“Voor ons was dit dé plek om het Wijkpaleis te maken. Er zaten vroeger in deze wijk veel fabrieken en werkplaatsen. Dit was bijvoorbeeld ooit een pettenfabriek maar sinds de jaren ’70 zat er een wijkontmoetingscentrum in. Dit pand staat echt in het collectieve geheugen van de Middellanders gegrift. Uiteindelijk moest het pand gesaneerd worden van asbest, waardoor er in het souterrain een soort betonnen grot overbleef. Hierin hebben we het Wijkpaleis sinds 2015 opgebouwd. Kleine ondernemers zoals meubelmakers, kledingontwerpers en doeners kunnen hier terecht voor een werkplaats. Tegelijkertijd kan er in de keuken en kantine gekookt worden. Van woensdag tot zaterdag kan iedereen hier binnenlopen voor koffie, eten, Nederlandse les, het textiel repaircafé, theater enzovoort. Alle culturen en alle leeftijden uit de wijk zijn welkom.”
Geen woorden nodig
Waarom is de betrokkenheid van de ‘makers’ uit de wijk zo belangrijk voor jullie?
“Als je samen dingen maakt, heb je geen woorden nodig. Deze wijk is enorm gemêleerd, er wonen hier 174 nationaliteiten. Taal is hier zeg maar écht een ding. Maar ook al versta je elkaar niet, je kunt wel samen iets doen: bijvoorbeeld een mooi kleed maken, of koken. Dat zorgt voor verbinding en kansen. Samir bijvoorbeeld, kwam om Nederlandse les te volgen. Hij kwam ook graag naar het textiellokaal. Bleek dat hij in Aleppo in de textielindustrie had gewerkt. Hier heeft hij het jargon kunnen leren, waardoor hij nu een nul-urencontract heeft bij de Bijenkorf. Door samen te maken heeft Samir zich kunnen ontwikkelen en draait hij nu mee in de gemeenschap. Met elkaar zijn we dus sterker geworden.”
Jullie zeggen niet voor niets dat dit de plek is om het te maken…
“Haha inderdaad. Die twee kanten van ‘het maken’, blijft bijzonder. Je ziet ook dat ondernemers weer hele andere krachten inbrengen. Zelf zie ik de wijk als een sociale bibliotheek, waar je uit kunt putten en waar je alle kennis en kunde vindt die je nodig hebt. Daarom gaat het bij het Wijkpaleis over maken, ontmoeten, leren en ondernemen. Binnen die vier thema’s vallen al onze activiteiten.”
Een ander, groter pand
In 2016 is het pand door de gemeente in de verkoop gezet. Dat was even schrikken?
“De gemeente stoot steeds meer vastgoed af, want dat brengt geld in het laatje. Alleen was dit het laatste maatschappelijke vastgoed in deze wijk, en we hoopten dat zij dit voor de wijk wilden behouden. Maar goed, we hebben onze knopen geteld en meegedaan aan de aanbesteding. Die hebben we nipt verloren doordat, vreemd genoeg, de social impact niet werd meegeteld in de puntentelling. Bijna dachten we dat het toen voorbij was, maar de SP diende een motie in dat er pas verkocht kon worden op het moment dat wij, door middel van co-creatie, een alternatieve plek hadden gevonden. En daar heeft de raad vervolgens mee ingestemd. Ook de gemeente zag in wat voor spil het Wijkpaleis ondertussen was geworden in de wijk.”
Hulp KNHM adviseurs is goud waard
Hoe is dat traject verlopen?
“Precies op dat moment kwam ‘Pitchen voor Impact’ van KNHM foundation en LSA Bewoners voorbij. We hebben ons ingeschreven, keihard gewerkt én gewonnen! De 50 uur ondersteuning door middel van een adviseur waren serieus goud waard. Tijdens Pitchen voor Impact hebben we ons ondernemersplan kunnen schrijven, een effectenarena gedaan en al onze vragen gesteld die we maar konden bedenken. En midden in het traject kregen we ineens de vraag of we de voormalige Eloutschool op de Claes de Vrieselaan wilden ontwikkelen. Hier zitten we nog op 400 m2 en we dachten op dat moment over een plan van 800 m2 te gaan. Het nieuwe pand is 2000 m2! Maar we zeiden meteen ja. Doen!”
Toen konden jullie de adviseurs van KNHM foundation helemaal goed gebruiken…
“Ja, dat was geweldig. Alles kwam samen. Erik Arkesteijn en Saskia Van Alphen zijn bijvoorbeeld meegegaan naar gesprekken met vastgoed, de gebiedsmanagers en de rayondirecteur. Dat was heel belangrijk, want daardoor zag de gemeente ook dat een betrouwbare partij wilde investeren en participeren op de langere termijn. Daardoor kregen wij als initiatief meer gewicht en werden we een serieuze gesprekspartner.”
Verdienmodel
Van buurthuis zijn jullie nu een buurtonderneming geworden. Wat is jullie verdienmodel?
“De derde verdieping wordt gehuurd door de Mariaschool. Dat maakt dat we een hele stevige basis hebben. Op de andere verdiepingen komen de makers. Zij betalen huur en in hun contract is een social return afgesproken. Op de begane grond komt de dorpszaal, publieke maaklokalen en een wijkkeuken. In de maaklokalen kunnen startende of in deeltijd ondernemende makers een kast huren, waarin zij hun gereedschappen en materialen kunnen opbergen en vanuit een gedeelde werkruimte hun onderneming kunnen starten.”
Een nieuwe plek ‘om het te maken’…
“Absoluut. In Rotterdam West wonen mensen die het hebben gemaakt op allerlei vlakken in het leven, maar het is ook een stadsdeel waar heel veel mensen nog zoeken hoe zij het ook ‘kunnen maken’. In het Wijkpaleis verbinden we de kennis, kunde en kracht van al die buurtbewoners aan elkaar. Met het nieuwe pand kunnen we echt stappen maken. Ik heb er heel veel zin in!”
Het Wijkpaleis – de plek om het te maken & KNHM
Participaties
KNHM Participaties heeft de initiatiefnemers van het Wijkpaleis geholpen bij opstellen van het businessplan, het vastgoed beoordeeld en de onderhandelingen met de gemeente begeleid. Ook is een lening verstrekt. Met het nieuwe gebouw is Het Wijkpaleis in staat om een echt WIJK WERK gebouw te ontwikkelen, waarin een wijkschool, ondernemende makers uit Rotterdam West en een wijkonderneming landen. In hun kielzog nemen zij kleine maatschappelijk, culturele en op de wijk georiënteerde initiatieven en ondernemers mee. Met deze ontwikkeling en opschaling van Het Wijkpaleis is de stichting in staat haar impact te vergroten en op termijn (10 jaar) onafhankelijk van subsidies te worden.
