Ruim 4,2 miljoen Nederlanders besteden jaarlijks meer dan 360 miljoen uur aan het verbeteren van hun eigen leefomgeving. Dat gaat niet zonder slag of stoot, want 2,6 miljoen Nederlanders ondervinden hierbij obstakels. Dat blijkt uit het onderzoek dat Katalys liet uitvoeren door onderzoeksbureau Motivaction.
Katalys is de nieuwe naam van KNHM, de organisatie die zich al 135 jaar inzet voor krachtige dorpen en buurten in Nederland.
Eerder is wel onderzoek gedaan naar vrijwilligerswerk in algemene zin, maar niet naar hoeveel en waarom mensen zich inzetten voor de eigen leefomgeving, dus in eigen buurt, dorp of wijk. Motivaction ondervroeg een representatieve steekproef van 3400 personen en daaruit blijkt dat ruim 31 procent van alle Nederlanders tussen de 18 en 80 jaar (=4,2 miljoen mensen) zich actief inzet om de eigen omgeving te verbeteren. Op basis van de onderzoeksresultaten is berekend dat hiermee jaarlijks ongeveer 360 miljoen uur vrijwillige inzet gemoeid is.
Tweederde komt obstakels tegen
De bewonersbetrokkenheid staat helaas onder stevige druk: 63 procent ondervindt serieuze obstakels bij hun inzet. Dit bedreigt niet alleen de continuïteit van de initiatieven op lokaal niveau, maar ook de oplossing van een aantal grote transities in Nederland, zoals de omslag naar duurzame energie, de oplossing van het woningtekort en tekorten in de zorg, het behoud van sociale verbanden en het tegengaan van eenzaamheid.
Wat doen mensen zoal in eigen leefomgeving?
Mensen organiseren activiteiten om het leven in eigen wijk of buurt groen, gezond, veilig en gezellig te houden. Ze beheren op eigen kracht ontmoetingsplekken zoals buurthuizen, stadstuinen of wijkcafé’s. Op steeds meer plekken starten bewoners ook met elkaar kleinschalige woon(zorg)voorzieningen. Ze vullen daarmee de leemtes die ze in hun gemeenschappen ervaren en waarvoor nog geen kant en klare oplossingen zijn.
Menskracht en een overheid die partner is
De samenredzaamheid in Nederland staat onder druk omdat bijna tweederde van iedereen die zich inzet of ingezet heeft, obstakels ervaart. Soms zijn dit persoonlijke omstandigheden (15%) maar vaak heeft men ook last van een slechte samenwerking met (13%) of traagheid (10%) bij de gemeente. Daarnaast zijn er niet altijd voldoende mensen om het werk te klaren (15%) of na de oprichting in stand te houden (12%).
Katalys (tot vandaag KNHM foundation – Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij) ondersteunt mensen die initiatief nemen in eigen omgeving. De 135-jarige organisatie fungeert, middels een netwerk van adviseurs in heel Nederland, als versneller bij het slechten van obstakels, zodat meer initiatieven tot bloei komen.
Jitske Tiemersma, directeur van Katalys:
“We staan op een kantelpunt. Bewonersgroepen pakken steeds vaker een stevige rol in het verbeteren van hun eigen leefomgeving. De overheid kan lang niet altijd een oplossing bieden en er is meer ruimte nodig voor de collectieve inzet van mensen zelf. We hebben een nieuwe balans nodig, waarin de gemeenschap een grotere rol speelt naast overheid en markt. Gemeentes kunnen zich nog beter openstellen voor bewonerscollectieven en ze de ruimte geven om zich te ontwikkelen. Op die manier zijn ze geen obstakel meer, maar een partner. Overheden kunnen in burgers een volwaardige partner hebben, voor bewoners is de uitdaging om ook die volwaardige partner te zijn. Katalys ondersteunt initiatieven ook bij deze samenwerking.”
Iets meer over Katalys
In 1888 werd de Vereniging Nederlandsche Heidemaatschappij opgericht om ‘woeste gronden’ te ontwikkelen voor het algemeen nut. De organisatie mondde uit tot een begrip in Nederland. In de jaren 70 splitste de vereniging zich in ingenieursbureau Arcadis en het ideële KNHM foundation. KNHM foundation gaat vanaf vandaag verder als Katalys (voluit: Stichting Koninklijke Katalys). Deze naam duidt wat de organisatie doet en past bij de actieve en hedendaagse rol die de organisatie speelt: het ondersteunen en versterken van bewonersgroepen die zich actief inzetten om het leven in hun eigen buurt of dorp beter, groener, gezonder en gezelliger te maken. Ter gelegenheid van het 135-jarig jubileum heeft Katalys opdracht gegeven voor het Motivaction-onderzoek. In navolging van de onderzoeksresultaten organiseert Katalys op 13 september een landelijke conferentie, gevolgd door regionale conferenties in alle provinciehuizen.
Radiofragment en onderzoek
Directeur Jitske Tiemersma was 29 augustus 2023 te gast bij Villa VdB op NPO Radio 1. Zij ging in gesprek met presentator Jurgen van den Berg om het belang van mensen die zich actief inzetten voor hun eigen leefomgeving. Hierin lichtte Jitske toe waarom (en hoe) we deze kracht vooral moeten herkennen en waarderen.
Bekijk de conclusies van het onderzoek ‘Inzet Bewoners voor hun leefomgeving’ van Motivaction voor meer details:
Dit item is gepubliceerd op 29 augustus 2023.