Helga van Leur. In haar 20 jaar op televisie is ze meermalen uitgeroepen tot meest populaire weervrouw, zowel nationaal als internationaal. In 2017 stopt ze met het presenteren van het weerbericht en gaat lezingen geven over weer, klimaat en duurzaamheid. Met enthousiasme en bevlogenheid inspireert meteoroloog Helga van Leur het publiek dan ook tijdens de College Tour van het Arcadis – KNHM MVO Programma. “Vandaag heb je morgen in handen!”
1. Klimaatverstoring
“De meeste mensen spreken over een klimaatverandering, of een klimaatcrisis. Zelf spreek ik liever van een klimaatverstoring. Het natuurlijke evenwicht is verstoord. We zijn als bewoners van deze aarde ingesteld op een evenwicht. De plek waar we wonen hebben we aangepast op het klimaat, de manier waarop hoe we voedsel telen hebben we aangepast op de natuur die er is. Alles is afhankelijk van het klimaat dat we eeuwenlang kennen. Dit evenwicht wordt nu ineens verstoord: het wordt warmer, natter en droger. En daar moeten we ons als de wiedeweerga op aanpassen en een nieuw evenwicht vinden.”
2. Astronaut
“We vergeten soms dat we onderdeel zijn van de natuur en dat we hier te gast zijn. Bijvoorbeeld als we ergens een huis bouwen en klagen over de aanwezige dieren en insecten. We zijn eigenlijk allemaal astronaut op deze aarde. Er is immers niets anders binnen handbereik waar we kunnen leven! Zoals ik het zie: we hebben de aarde niet gekregen van onze voorouders, we hebben hem te leen van onze nazaten.”
3. Temperatuur
“Ik werd omver geblazen vorige zomer. Het sneuvelen van een dergelijk record had ik in mijn 25 jaar als meteoroloog nog nooit meegemaakt. Na de voorspellingen dacht ik steeds: nee hoor, 40 graden gaat echt niet gebeuren. Het gebeurde wél. Steeds als we denken: het kan niet warmer, wordt het toch weer een paar graden heter. Aan de ene kant maakte ik een vreugdesprong want we hadden het goed voorspeld en dit record is echt bijzonder. Aan de andere kant was ik bezorgd: de records sneuvelden overal in Europa, een groot gebied. En een hogere gemiddelde jaartemperatuur heeft consequenties. Het wordt niet alleen warmer, maar daardoor ook natter. Een hoge temperatuur in de lucht betekent meer waterdamp en meer waterdamp zorgen voor meer wolken. Meer wolken zorgen weer voor meer regen en minder ijs en minder sneeuw. Het is een domino-effect. De winters worden een stuk zachter. Liefhebbers van schaatsen op natuurijs moeten wellicht een nieuwe hobby zoeken, want de kans op een Elfstedentocht wordt met het jaar kleiner.”
4. Extremen
“Het hoort wel bij typisch zomerweer, maar als we niks doen, krijgen we steeds meer te maken met dit soort uitschieters. Niet alleen extreme warmte, maar ook flinke onweers- en hagelbuien zullen steeds vaker voorkomen. Niet meer orkanen, maar heftigere orkanen met meer regen. Plus, ze ontwikkelen zich nu sneller, vanuit het niets ontploft alles. Die uitschieters, die extremen, zijn moeilijk te voorspellen en zien we dus niet altijd aankomen.”
5. Gemiddelden
“Ook al rekenen we in de meteorologie vaak met gemiddelden, door die uitschieters en extremen zijn gemiddelden vaak geen goede representatie meer van het moment. Want als het gemiddeld een warme winter is geweest kan het best twee weken lang Elfstedentochtweer geweest zijn. En als er in een extreme regenbui in een uur 70 millimeter regen valt en de rest van de maand niets, zeggen we: gemiddeld 70 millimeter, wat een goede maand. Nou, nee. Dat uur hadden we een probleem, en de rest van de maand hadden we een ander probleem.”
6. Toeval
“We zien die extremen te vaak om nog te kunnen spreken van toeval of een natuurlijke oorzaak. Daarvoor is er teveel wetenschappelijk bewijs. En zeker: door de eeuwen heen zijn er pieken en dalen geweest in de temperatuur van de aarde. In ijskernen in gletsjers vinden we ook informatie over veranderingen van de temperatuur en de hoeveelheid CO2 in de lucht over de afgelopen 800.000 jaar. Maar onderzoek van die kernen laat zien dat er door al die eeuwen heen pieken en dalen zijn geweest, maar dat de huidige hoeveelheid CO2 vele malen hoger is dan de hoogste piek tot nu toe in al die eeuwen. En waar die piek ooit in 10.000 jaar werd bereikt, daar doen we nu 100 jaar over. Wetenschappers trekken niet graag en snel conclusies over oorzaak en gevolg, maar de kans dat de mens niets met die enorme toename te maken heeft is 1 op 3,5 miljoen.”
7. Ingedeukte aardappel
“Er wordt een stijging van de zeespiegel van 6 meter voorspeld. Hoe komt het dan dat we daar nog niks van merken? Ten eerste is het een proces van vele jaren, die 6 meter stijging ga ik ook niet meer meemaken. Ten tweede is er continu verplaatsing van hoeveelheden water op aarde. Massa’s ijs trekken water aan. Als dat ijs smelt, dan daalt de zeespiegel op die plek en stijgt het ergens anders. Dus als de polen smelten, stijgt bij ons de zeespiegel. Daar komt bij dat ijskappen land naar beneden duwen, waardoor ergens anders land omhoog komt. Zie het als een ingedeukte aardappel: de massa is er nog steeds maar dan op een andere plek. De ijskap in Noorwegen duwde ons land omhoog. Nu die ijskap smelt, zal Nederland gaan dalen. Daarbij is Nederland een veenlandschap. Veen klinkt in, dus we zullen meer en meer dalen. Uiteindelijk gaan we die zeespiegelstijging absoluut merken.”
8. Kwetsbaar
“Je kunt je afvragen of de stijging van de zeespiegel erg is. Dat hangt er maar net vanaf hoe kwetsbaar je bent. We steken een kwart miljard euro in dijkbewaking. Waarom? Omdat wij hier in een moeras willen wonen. Dat maakt ons kwetsbaar. Dijken kunnen maar zoveel tegenhouden, en bij een extreme storm gaat het er een keer overheen. En dan hebben we wel een probleem. Want in Nederland woont iedereen bijna net achter de dijk. Hetzelfde geldt voor extreme temperaturen. Is het erg? Hoeft niet. Het ligt er maar net aan hoe kwetsbaar je bent en hoe je met die verandering om kunt gaan. Uiteindelijk is als mens je ultieme doel stabiliteit en veiligheid. Het hebben van een toekomst. Al met al hoop ik wel dat mijn kinderen over 50 jaar nog in Nederland kunnen blijven wonen.”
9. Kringloop
“Je kunt de wereld niet veranderen, alleen jezelf. We willen allemaal een betere wereld met meer stabiliteit en zekerheid van voedsel en grondstoffen, een goede gezondheid en veiligheid. Dat vergt samenwerking, creativiteit en een circulaire economie. Nieuwe gebouwen bouwen met gebruikte materialen of natuurlijke grondstoffen. Energie die vrijkomt hergebruiken. Zo kun je de warmte die vrijkomt bij het koelen van die immens grote en steeds belangrijkere datacenters ook goed gebruiken om de kerk verderop te verwarmen. We moeten kringlopen sluiten.”
10. Passie
“Iemand zei ooit: als je wacht op urgentie dan ben je te laat. Als je handelt vanuit passie ben je altijd op tijd. Durf te dromen! Stel doelen, haalbaar of niet, hoe wil jij dat de wereld er over 10 jaar uit ziet en wat heb je daarvoor nodig? Ga daar voor. Begin met kleine stapjes. Dan volgt de rest vanzelf. Technische oplossingen zijn er genoeg, maar de kracht zit bij mensen. Met elkaar iets willen doen, daar zit een grote slagkracht. Ga met elkaar in gesprek, deel je droom met anderen en je merkt dat heel veel mensen je willen helpen. Er is zoveel energie van buiten die je kunt gebruiken. Doe een wens en maak plannen om die wens uit te laten komen. Maakt niet uit of je het bereikt, maar de weg er naartoe is het dubbel en dwars waard. Ga op ontdekkingstocht. En begin vandaag al, want vandaag heb je morgen in handen.”[mk_padding_divider]Dit artikel verscheen in Werkplaats 28.
