Een hectare braakliggend terrein met metershoge bramenstruiken transformeerde in de afgelopen tien jaar tot een Openlucht buurthuis: De Graafse Akker. Na een decennium pachten, is Stichting Transfarmers sinds vorig jaar eigenaar van het stuk land. Coördinatoren Sophie Gruijters en Albert van der Most (allebei 38) uit Den Bosch vertellen over hun bijzondere achtertuin.
“We waren net ontdekkingsreizigers en het voelt nog steeds elke dag opnieuw als een ontdekking. De Graafse Akker ligt verscholen, je komt er alleen via een voetgangerspad, je daalt twee meter af, naar beneden. En daar ligt de groene oase”, beschrijft Albert. Waar Sophie lyrisch aan toevoegt: “Het was een stukje niemandsland, een soort buffer in een overgangsgebied. Wij hebben de grenzen een beetje opengebroken en dan gebeuren er mooie dingen. Aan de ene kant staan huizen met grote tuinen. Aan de andere kant is een hostel waar mensen met een verslaving en een dubbele diagnose wonen, een stukje is een volksbuurt en dan heb je ons nog: een woongemeenschap die nu in het pand van de woningbouwvereniging eigen huizen bouwt. Om al deze redenen vind ik De Graafse Akker ook zo tof. Ik ontmoet veel mensen die ik anders niet zou ontmoeten.”
Krakersscene
Die woongemeenschap waar Sophie en Albert deel van uitmaken, is een uitvloeisel van de krakersscene waar het duo elkaar leerde kennen in hun studententijd. Toen begonnen ze al hun eerste project: een weggeefwinkel waar ze zelf achter de toonbank stonden. Een toonbank met gesloten kassa, want alles was gratis of om te ruilen. Albert karakteriseert hen toen als ‘rebels’. “We wilden wel statements maken en mensen prikkelen: waarom een nieuwe bank kopen als je een bank kunt ruilen met de buren?” Wat Sophie ook toen al heel erg aansprak, is een positief alternatief verzinnen en aanbieden. “In de alternatieve scene kun je doorslaan naar alleen maar demonstreren en overal boos op zijn. Maar dat is niet mijn manier. Ik vind het fijner om meteen te laten zien hoe je iets anders kunt doen.”
Rol Katalys Maatschappelijke Financieringen
De lening van Katalys Maatschappelijke Financieringen (toen: KNHM Participaties) bedraagt 65.000 euro. Sophie en Albert zijn verder deelnemers van trainingstraject Pitchen voor Impact waarin ze een bedrijfsplan hebben gemaakt. Daarna zijn zij gefinancierd op het bedrijfsplan.
Multifunctionele tuin
En precies dat voorbeeld geven, deden ze opnieuw door in 2011 het stukje openbare groen voor hun woning die ze huurden van Woningbouwvereniging Zayaz te veranderen in een buurttuin. Dat succes breidden ze twee jaar later uit naar het aangrenzende stuk braakliggend terrein. “Voor de projectontwikkelaar was het heel lastig dit gebied te ontwikkelen. Want het ligt dus laag, helemaal omsloten en was dus om allerlei redenen voor woningbouw niet geschikt.” Maar Stichting Transfarmers maakte er, mét buurtbewoners, een vruchtbare multifunctionele tuin. Niet alleen met gewassen, maar ook met onder andere een blote voetenpad en bijenkasten. Sophie: “We werken bijna dagelijks op het terrein, soms met vijftien tot twintig mensen per dag. In de zomer zijn er ook wel dagen dat er rond de vijfenzeventig mensen komen, sommigen alleen even voor een wandeling in hun pauze. Mensen kunnen Makker van de Graafse Akker worden. Dan krijgen ze de nieuwsbrief en kunnen ze komen oogsten. En iedereen heeft de code van het cijferslot op het toegangshek. Het is écht een plek van de buurt.” Albert voegt hier nog aan toe: “Het is zo fijn dat de koffie en thee klaarstaat als ik aan kom fietsen. Mensen voelen hier dus echt de regie om dat allemaal zelf te doen.”
Samenwerking
Die gedeelde verantwoordelijkheid lijkt precies het geheim te zijn van De Graafse Akker. Albert: “Het is belangrijk dat je zorgt dat niet één iemand de baas wordt. En je moet vooral ook niet zeggen dat het nu eenmaal zo moet. Blijf ruimte voor iedereen en elkaar creëren en samenwerking zoeken.” Zowel bij Sophie als Albert komen al hun interesses en passies samen in het Openlucht buurthuis zoals ze het zelf graag noemen. Albert werkte jaren als hovenier, maar studeerde ook culturele maatschappelijke vorming en zette eerder projecten op als een mobiele hangplek voor ouderen. Sophie deed de kunstacademie, vond het alleen werken maar niks en maakte daarom jarenlang zogenaamde community art met gemeenschappen. “Zowel het groen als de publieke ruimte kunnen mensen heel makkelijk verbinden. Dit gaat dus helemaal op voor openbare groene plekken.” En er is nog een andere kant. Zo zag Albert als hovenier wat er regelmatig gebeurt als buurtbewoners zich níet verantwoordelijk voelen voor het groen in hun straat. “Dan wordt er vooral afval in gedumpt. Daar hebben we in onze tuin nooit mee te maken.”
Crowdfunding
Sinds afgelopen zomer is de stichting eigenaar, na tien jaar pachten. De wens om het te kopen, was er al langer. “De gemeente wilde dat zelf niet doen, want die vond het juist zo mooi hoe we het terrein als stichting beheerde”, vat Sophie een lang proces kernachtig samen. Via via kwamen ze in contact met KNHM die onder andere hielp de juiste persoon te vinden bij de projectontwikkelaar die over dit stuk terrein ging. Zo kregen ze een stuk sneller het prijskaartje: 2,5 ton. Ze startten een crowdfunding. Niet alleen voor het geld, maar vooral ook om de betrokkenheid van buurtbewoners en het draagvlak inzichtelijk te maken. Ze haalden 100.000 euro op met donaties van meer dan duizend buurtbewoners. Woningbouwvereniging Zayaz deed een duit in het zakje en met daarbij een subsidie van het VSB-fonds en een lening van Katalys Maatschappelijke Financieringen en gemeente Den Bosch konden ze het koopcontract tekenen. “En dat is heel fijn, want hiervoor was het toch altijd een beetje onzeker. Nu is het een open einde.”
Dit item is gepubliceerd op 8 februari 2023.