Vrijwel niemand ontkomt aan unconscious bias: onbewuste vooroordelen over andere mensen – of die nu man of vrouw zijn, wit of van kleur, heteroseksueel of queer. Toch is unconscious bias medebepalend voor ons gedrag in uiteenlopende situaties: van partner- en vriendenkeuze tot de selectie van sollicitanten. Een spoedcursus aan de hand van vier voorbeelden en een oefening.
Bias manifesteert zich in hele verschillende vormen en situaties. Toch zijn er een aantal situaties waar bias gemakkelijk wordt gevoed of doorgegeven. De vier meest in het oog springende:
Voorbeeld 1: Werk
Mensen hebben de neiging om zichzelf te kopiëren. We gaan vaak om met mensen die op ons lijken, een vergelijkbare opleiding hebben gevolgd of een vergelijkbaar inkomen verdienen. Dat mechanisme is vooral terug te zien in werving- en selectieprocedures. “Als jij een leidinggevende positie hebt en je bent je niet bewust van je kopieergedrag, verzamel je alleen gelijkgestemde mensen om je heen”, zegt Hajar Fallah, redacteur en programmamaker bij WOMEN Inc. “Met als gevolg dat je een eenzijdig team samenstelt, geen andere wereldbeelden in je besluitvorming kan meenemen, of de taal van je doelgroep niet spreekt.”[mk_padding_divider size=”43″]
Voorbeeld 2: Opvoeding
Verreweg de meeste mensen beginnen al vroeg in de opvoeding met het opbouwen en doorgeven van vooroordelen en genderstereotiep gedrag. Dat blijkt ook uit een gedragsonderzoek dat Britse wetenschappers een paar jaar geleden in de kinderopvang uitvoerden. De onderzoekers kleedden hele jonge peutermeisjes in jongenskleding en omgekeerd. De medewerkers in de kinderopvang reageerden door de peuters in jongenskleren om hun stoerheid te prijzen. De meisjesachtige kinderen kregen veel complimenten over hun uiterlijk. Hajar: “Door dit soort reacties leren kinderen al van jongs af aan wat voor hun gender zogenaamd wenselijk gedrag is en wat niet.”
Bias is geen racisme
Bias kan onze houding ten opzichte van de buitenwereld negatief beïnvloeden en ervoor zorgen dat we andere mensen – bewust of onbewust – uitsluiten. Toch is unconscious bias niet hetzelfde als racisme, al ligt het er soms wel aan ten grondslag. Hajar: “Vaak heb je niet door dat je een selectie maakt, of bepaalde ideeën hebt ontwikkeld die zijn gekoppeld aan uiterlijk, afkomst of genderidentiteit. Maar de meeste mensen die biased zijn, hebben helemaal niet de intentie om een bepaalde groep uit te sluiten. Een racist heeft dat wel.”
Loket Inc.
Iedereen heeft last van blinde vlekken. Tijdens de masterclasses van Loket Inc. (een label van WOMEN Inc.) ga je met andere deelnemers in gesprek over onbewuste vooroordelen en blinde vlekken, en krijg je inzicht in je eigen uitsluitingsmechanismen:
www.womeninc.nl/training-en-advies
Voorbeeld 3: Media
Media vormen een belangrijke en hardnekkige bron van vooroordelen, rolbevestigende beelden en stereotypen. Dat blijkt onder meer uit het Global Media Monitoring Project, een wereldwijd onderzoek waarin ook Nederlandse nieuwsmedia onder de loep werden genomen. Het onderzoek, mede uitgevoerd door WOMEN Inc., liet zien dat minder dan een kwart van alle deskundigen die in de media aan het woord komen, vrouw is. Nederlanders met een migratie-achtergrond worden vaak gelinkt aan criminaliteit, vrouwen krijgen veel vaker dan mannen de vraag hoe zij hun carrière combineren met hun gezinsleven en transpersonen komen simpelweg niet in beeld.[mk_padding_divider size=”43″][mk_padding_divider size=”43″]
Voorbeeld 4: Taal
Ons dagelijks taalgebruik zit vol stigmatiserende typeringen en impliciete veronderstellingen als het gaat om gender. Beroepen met veel status en een hoog inkomen – zoals rechter of chirurg – worden vaak met mannen geassocieerd. Als het om een vrouw gaat, wordt vaak het bijvoeglijk naamwoord ‘vrouwelijk’ toegevoegd: een vrouwelijke arts of een vrouwelijke rechter. Hajar: “Daarmee zeg je in wezen dat een vrouw die rechter is een uitzondering is, en dat de norm is dat rechters mannen zijn. Ons advies is om dergelijke woorden genderneutraal te gebruiken: een arts kan mannelijk of vrouwelijk zijn.” Om mensen en media te ondersteunen bij het schrijven van ‘biasvrije’ teksten heeft WOMEN Inc. de Inclusieve Stijlgids samengesteld. Te downloaden op: www.womeninc.nl/stijlgids
Hoe biased ben jij?
Oefening 1
De volgende oefening wordt gebruikt om deelnemers aan een workshop van WOMEN Inc. van hun bevooroordeelde of bevoorrechte positie bewust te maken. Check bij jezelf hoe je inner circle eruitziet: wie zijn de vijf of tien personen die je in je leven het meest vertrouwt? Ga vervolgens na welke gender, culturele achtergrond en seksuele geaardheid deze mensen hebben, en wat hun opleidingsniveau en inkomen is. Stel jezelf tenslotte de vraag of je alleen wordt omringd door mensen die op je lijken, of dat je kring met intimi diversiteit laat zien. Hajar: “Deze oefening zegt vaak iets over het deel van de samenleving dat je niet ziet en misschien wel onbewust uitsluit, over belevingswerelden die je niet in jouw wereldbeeld meeneemt of over de vraag waarom je mensen afwijst. Het is de moeite waard om het gesprek daarover met jezelf aan te gaan: kritisch, maar zonder te oordelen.”
Oefening 2
Doe de test van de ‘Beperkt Zicht’ campagne van WOMEN Inc: www.beperktzicht.nl
Hajar Fallah, redacteur en programmamaker bij WOMEN Inc
Dit artikel verscheen in Werkplaats 31.
