Kritische vragen stellen, helpen bij het opstellen van een businessmodel of initiatiefnemers in contact brengen met een netwerk. Jaarlijks begeleiden bijna 200 KNHM-adviseurs en 200 Arcadis-medewerkers groepen burgers die iets willen verbeteren aan hun leefomgeving. Vier KNHM adviseurs vertellen over hun beweegredenen en ervaringen.
‘als bewoners zelf iets bedenken en doen is er draagvlak en energie’
Tom Jannink is adviseur in Overijssel en coördineert daar Kern met Pit. Een paar jaar geleden werd hij gevraagd of hij als vrijwilliger aan de slag wilde bij KNHM. Jannink, die al actief was bij de Overijsselse vereniging van Kleine Kernen, hoefde niet lang over de vraag na te denken. Jannink: “De leefbaarheid van kleine kernen staat sterk onder druk. Burgerinitiatieven kunnen enorm helpen bij het op peil houden van die leefbaarheid. Als bewoners zelf iets bedenken en doen is er draagvlak en energie. Ik vind het een mooie uitdaging om daar een bijdrage aan te leveren.”
Als Kern met Pit-adviseur begeleidt Jannink relatief kortlopende projecten. Deelnemers aan de bewonerswedstrijd moeten hun idee binnen een jaar realiseren. Toch ziet Jannink regelmatig dat de bewonersinitiatieven zich als een olievlek uitbreiden.
‘het project heeft betekenis voor het hele dorp’
Jannink: “In Lattrop-Brekklenkamp heeft een groep inwoners bij Kern met Pit een project ingediend dat draait om zorg en leefbaarheid. Naar aanleiding van hun initiatief zijn we met de lokale gemeenschap in gesprek gegaan. We zagen eigenlijk al gauw dat iedereen op z’n eigen eiland bezig was: een Kulturhus, een nieuwe sportzaal, een kerk en een school. Uiteindelijk zijn de initiatiefnemers samen met het plaatselijk belang om de tafel gaan zitten om een visie te ontwikkelen op maatschappelijk vastgoed. Het is echt een project dat betekenis heeft voor het hele dorp.”
‘Ik fungeer graag even als de rechterhand van een burgerinitiatief’
Ook Sophieke Klaver, adviseur in adviesteam Zorg, Welzijn en Wonen, vindt het ‘een kick’ om bewoners met een mooi idee een stap verder te helpen. Klaver werkte jarenlang als procesadviseur in de ouderenzorg, waardoor ze goed thuis is in vastgoed en procedures – een missing link in veel bewoners-initiatieven. Klaver: “Burgers hebben vaak ontzettend goede ideeën en plannen, maar missen soms de kennis over de procesmatige aanpak. Een tijdje terug was ik in gesprek met een buurtboerderij die iets met dagbesteding voor verstandelijk gehandicapten wilde doen. Ze moesten afspraken met een zorginstelling maken en met een gemeente om de tafel. In dat spanningsveld is het heel handig als je even als de rechterhand van zo’n burgerinitiatief kunt fungeren. Het is toch een vak waar ze vaak niet helemaal in thuis zijn.”
oudervriendelijk
Klaver is ervan overtuigd dat het begeleiden van bewoners vaak een kwestie is van goed luisteren en van dóórvragen. “In Amsterdam kwamen we in contact met een bewonersgroep die de Berlagebuurt oudervriendelijk wil maken. Een van hun plannen was het realiseren van een lift in een huizenblok. Maar omdat er zoveel partijen bij betrokken zijn, leek hun plan aanvankelijk niet haalbaar. Uiteindelijk hebben we een stappenplan bedacht dat hen via kleinere, realistische tussenstappen naar hun grotere doel voert. Door de plannen samen goed door te praten is hun ideaal bereikbaar geworden.”
‘Ik wilde niet achter de geraniums blijven zitten’
De meeste bewonersinitiatieven organiseren zich in de vorm van een platform, vereniging of stichting. Maar sommige groepen kiezen bewust voor een ondernemersmodel. Als adviseur/bedrijfscoach bij KNHM Participaties BV ondersteunt Arnold Toppen juist deze initiatieven. Toppen: “Toen ik een jaar geleden met pensioen ging, wist ik één ding zeker: ik wilde niet achter de geraniums blijven zitten. Als voormalig ondernemer heb ik veel kennis en ervaring opgebouwd die ik kan delen met startende ondernemingen, die een maatschappelijk doel nastreven. Die combinatie spreekt mij erg aan.”
wapenen met nieuwe kennis
Het afgelopen jaar was Toppen onder meer betrokken bij de Amsterdamse kledingbibliotheek Lena en Granny’s Finest, een initiatief waarin ouderen onder begeleiding modebewuste truien en sjaals breien. Hoewel Toppen als ‘textieldeskundige’ goed met de initiatiefnemers kan meedenken, schuilt zijn meerwaarde vooral in zijn bedrijfskundige achtergrond. Toppen weet uit eigen ervaring welke cycli de initiatiefnemers doorlopen.
Toppen: “De initiatiefnemers die we bij KNHM Participaties begeleiden zijn vaak erg gefocussed op de start van het bedrijf. Maar op een gegeven moment worden ze geconfronteerd met nieuwe deadlines in hun bedrijfsvoering. Zoals het aantrekken van nieuw kapitaal of een bedrijfspand dat te zwaar op de begroting begint te drukken. In zo’n fase is het heel belangrijk dat je ze alternatieven voor kan leggen, zonder ze in een bepaalde richting te duwen. Je wapent ze als het ware met nieuwe kennis.”
‘Het is een uitdaging om de kloof tussen actieve burgers en de overheid te overbruggen’
Een apart hoofdstuk in het – nog niet geschreven – handboek voor de KNHM-adviseur is de communicatie met de overheid. Dat is ook de ervaring van Kees Swinkels, financieel adviseur bij Arcadis en voormalig raadslid. Swinkels: “De gemiddelde burger staat ver van de politiek en van het ambtelijke apparaat af. Omgekeerd weten gemeentes zich soms geen raad met de inbreng van actieve bewoners. Het is een mooie uitdaging om te helpen die kloof te overbruggen.” De afgelopen jaren was Swinkels onder meer betroken bij een bewonerscomité in Doorwerth dat het dorpscentrum een kwaliteitsimpuls wil geven.
Swinkels: “De bewoners hebben een aantal ideeën verzameld, en samen met een stedenbouwkundige een plan ontwikkeld om meer samenhang in het dorpscentrum te brengen. Maar ondanks hun actieve inbreng en hun enthousiasme, stelt de gemeente zich terughoudend op. Dat is behoorlijk frustrerend voor de bewoners. Als je niet uitkijkt, slaat de stemming om en krijg je een ‘zie je nou wel’-reactie.”
wisselwerking
Als adviseur probeert Swinkels om de positieve energie bij de bewoners levend te houden. Tegelijkertijd blijft hij op zoek naar ‘openingen’ bij de gemeente. “Ik geef de ambtenaren en de verantwoordelijke wethouder gewoon mijn mening, in de hoop dat er wat beweging ontstaat in het ambtelijke en politieke krachtenveld. Als ik ze op een aantal punten kan overtuigen, ben ik daar al heel blij mee.”
Je boekt hoe dan ook maatschappelijke winst
De praktijk leert dat alle KNHM-adviseurs hun eigen beweegredenen hebben om als vrijwilliger aan de slag te gaan. Toch hechten ze allemaal belang aan het boeken van maatschappelijke winst: de initiatieven waarbij ze betrokken zijn, dragen bij aan de leefbaarheid, sfeer in het dorp of sociale samenhang.
Tom Jannink: “Het geeft veel voldoening als je iets in gang kan zetten dat aan een dorp of wijk ten goede komt. Vooral omdat de begeleiding vanuit KNHM vaak zo laagdrempelig is. Als adviseur ga ik eerst vaak met de initiatiefnemers aan de keukentafel zitten. Vervolgens is het een kwestie van het enthousiasme verder aanwakkeren en kritische vragen stellen. De rest doen de bewoners voor het leeuwendeel zelf.” Arnold Toppen: “Toen ik met KNHM in contact kwam werd ik vooral getriggerd door het coachen van ondernemers. Het maatschappelijke verhaal sprak me eerlijk gezegd minder aan. Gaandeweg is dat helemaal veranderd. Als ik zie wat de maatschappelijke betekenis is van de projecten die ik begeleid, geeft me dat heel veel energie.”
Voor Sophieke Klaver is het begeleiden van bewoners een mes dat nadrukkelijk aan twee kanten snijdt. Mede dankzij haar inbreng kunnen bewoners zich als een professionele gesprekspartner opstellen. Maar ook Klaver leert veel van de begeleiding. “Het is echt een wisselwerking. Door de projecten die we begeleiden, beland ik soms in een omgeving waar ik normaal niet zou komen. Tot voor een jaar geleden wist ik niets van de Limes – de Romeinse verdedigingslinie. Nu praat ik met archeologen, kunsthistorici en andere betrokkenen. Ik heb een nieuw netwerk opgebouwd van mensen die ik ook weer met elkaar kan verbinden. Dat is ontzettend waardevol.”
